کد مطلب:27682 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:40

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

فرق عارف با ديگران، در عبادت، چيست؟

امير المؤمنين(ع) عبادتكنندگان را به سه دسته تقسيم كرده (نهج البلاغه، حكمت 237) كه عين اين تثليث از سالار شهيدان امام حسين (بحار 75/117) و حضرت امام صادق(ع) (كافي 2/84، باب العباده، ح5) نيز رسيده است.

گروه اوّل تجارت پيشگان هستند كه به خاطر اشتياق به بهشتْ خدا را عبادت ميكنند طوري كه اگر بهشت نميبود يا اگر بدون عبادتْ بهشت برايشان تضمين شده بود، عبادت نميكردند. اينها عبادتشان سوداگرانه است مانند تاجراني هستند كه به قصد سود بردن تجارت ميكنند. گروه دوّم كساني هستند كه از ترس جهنّمْ خدا را عبادت ميكنند به نحوي كه اگر عبادت نكردن موجب جهنّمي شدن نميشد، عبادت نميكردند. عبادت اينها عبادت بردگانه است؛ چون همانند بردههايي هستند كه از ترس مولايشان كار ميكنند. هم سوداگردان برده سودند و هم بردگان بنده ترس؛ نه اين تاجر آزاد است و نه آن برده؛ يكي در بند آز است و ديگري در بند هراس. گروه سوّم كساني هستند كه نه از ترس جهنّم خدا را عبادت ميكنند و نه به طمع بهشت، بلكه از آن جهت كه علاقمند به خدا هستند و او را شايسته عبادت ميدانند عبادتش ميكنند. اين عبادت، عبادت آزادگان است.

بزرگ حكيم الهي، مرحوم بوعلي سينا ميفرمايد: عارف فقط خدا را اراده ميكند و بس، عبادتش نيز فقط براي اوست؛ چون او را مستحق عبادت ميداند و عبادتش را وسيله رسيدن به او، به خاطر همين بينش است كه در عبادتش، نه راغب به چيزي است و نه راهب از چيزي (الإشارات و التنبيهات 3/375، نمط نهم). اگر كسي در عبادت خود چيز ديگري مانند رهيدن از جهنم يا رسيدن به بهشت را مدّ نظر قرار ميدهد، هر چند كه به ميزان ظرفيت خود از كمالي برخوردار است و مورد رحمت و عنايت حق تعالي واقع ميشود ليكن بيراهه ميرود. چون رعايت ادبْ اقتضا ميكند كه انسان خداوند را محبوب دانسته و او را ذاتاً شايسته عبادت بداند.

آن كه خدا را واسطه قرار ميدهد تا به لذت بهشت يا لذت نجات از جهنم برسد براي اين است كه از جهت معرفت ضعيف است. او فقط ميتواند لذت ناقص و بين راهي را درك كند، ولي توان درك لذت كامل و نهايي را ندارد. اگر شهپر معرفت او توان پرواز داشت و اوج ميگرفت او نيز لقاي حق تعالي را مطلوب خويش قرار ميداد نه صِرف نجات از جهنم يا رسيدن به بهشت را (همان، ص377). چنانكه سوز امير عارفان علي(ع) از فراق و جدايي از خدا بيشتر از سوز معذّب شدن در جهنم است. از اينرو به درگاه خداي سبحان عرضه ميدارد: اگر جهنم و درد عذاب آن را تحمل كنم، درد فراق و جدايي از تو و دوستان تو و درد با دشمنان تو در يك جا بودن را چگونه تحمل كنم؟؛ «فَلئِن صَيّرتني لِلعقوبات مَع أعدائك و جَمعت بَيني و بين أهل بلائك و فَرّقت بَيني وبين أَحِبّائك وأوليائك فَهَبني يا إلهي و سَيّدي و مَولاي و رَبّي صَبرت عَلي عَذابك فَكيف أَصبر عَلي فِراقك؟ وَهبني صَبرت علي حَزّ نارك فَكيف أَصبر عَن النَظر إِلي كَرامتك؟» (مفاتيح الجنان، دعاي كميل).

---

: آية الله جوادي آملي
حماسه و عرفان